ΑΕΙ: 300.000 «αιώνιοι» φοιτητές στα μητρώα

Οι περίπου 60.000 πρωτοετείς του προσεχούς Οκτωβρίου πρέπει να γνωρίζουν ότι δεν θα έχουν περιθώρια για χαλάρωση μετά τον διετή, εντατικό μαραθώνιο προετοιμασίας για τις Πανελλαδικές Εξετάσεις.

Ο νόμος του υπουργείου Παιδείας που ψηφίστηκε προ ημερών είναι σαφής: Μετά τη συμπλήρωση του χρόνου σπουδών για κάθε σχολή, προσαυξημένου αναλόγως κατά δύο ή τρία χρόνια, το διοικητικό συμβούλιο της σχολής θα εκδίδει πράξη διαγραφής του φοιτητή.

Σήμερα οι 4 στους 10 φοιτητές των ελληνικών ΑΕΙ είναι «αιώνιοι», δηλαδή έχουν ξεπεράσει τον ανώτατο χρόνο σπουδών της σχολής τους.

Όπως αναφέρει η Καθημερινή, με βάση τη νομοθεσία, οι πρώτες διαγραφές θα «πέσουν» το 2025. Είναι η δεύτερη φορά, μετά τον νόμο 4009/2011, που τα ΑΕΙ θα κληθούν να διαγράψουν φοιτητές.

Την πρώτη φορά τα ιδρύματα δεν έδειξαν προθυμία, ενώ και οι τότε ηγεσίες του υπουργείου Παιδείας επέδειξαν πολιτική ανοχή.

Η νυν ηγεσία του υπουργείου Παιδείας είναι αποφασισμένη να προχωρήσει σε εκκαθάριση των μητρώων των πανεπιστήμιων.

Το φαινόμενο προβληματίζει ιδιαίτερα την Εθνική Αρχή Ανώτατης Εκπαίδευσης (ΕΘΑΑΕ), η οποία μελετάει τα αίτια της καθυστέρησης.

Πέντε είναι οι κατηγορίες των «αιώνιων» φοιτητών με βάση τους ακαδημαϊκούς λόγους.

Ωστόσο όπως παρατηρεί ο πρόεδρος της ΕΘΑΑΕ, Περικλής Μήτκας, «τελευταία κατηγορία που δεν πρέπει να υποτιμάται είναι οι αποδημήσαντες.

Ο αριθμός τους δεν μπορεί να εκτιμηθεί, επειδή σπάνια ενημερώνεται το πανεπιστήμιο για την αποδημία ενός φοιτητή».

Ειδικότερα, στους φοιτητές σχολών τετραετούς φοίτησης ο νόμος δίνει τη δυνατότητα να πάρουν πτυχίο μέσα σε επιπλέον δύο χρόνια, δηλαδή συνολικά έξι.

Με πρόσφατη ρύθμιση, το πλεονάζον διάστημα για τα προγράμματα σπουδών με τυπική διάρκεια πέντε ή έξι χρόνια (μηχανικών, γεωπόνων, επιστημών υγείας, καλών τεχνών) είναι τρία χρόνια.

Σύμφωνα με τα πλέον πρόσφατα στοιχεία, όπως έχουν δηλωθεί από τα πανεπιστήμια στο Ολοκληρωμένο Πληροφοριακό Εθνικό Σύστημα Ποιότητας (ΟΠΕΣΠ) της ΕΘΑΑΕ κατά την έναρξη του τρέχοντος ακαδημαϊκού έτους 2021-22, στα 25 ελληνικά ΑΕΙ υπάρχουν 705.959 φοιτητές, εκ των οποίων οι 308.029 είχαν ξεπεράσει τον ανώτατο χρόνο σπουδών της σχολής τους.

Άρα, το 43,6% των εγγεγραμμένων προπτυχιακών φοιτητών ήταν «αιώνιοι» ή «λιμνάζοντες», όπως συνηθίζεται να λέγονται.

Μάλιστα, με βάση τα στοιχεία σε σύγκριση με την έναρξη της χρονιάς 2019-20, ενώ ο αριθμός των φοιτητών αυξήθηκε κατά 5%, των «λιμναζόντων» αυξήθηκε κατά 9%.

Οι «αιώνιοι» είναι περισσότεροι ποσοτικά και ποσοστιαία στα ιστορικά ΑΕΙ, όπως το ΕΚΠΑ (το 57% των εγγεγραμμένων του) και το Οικονομικό Πανεπιστήμιο Αθηνών (56,4%).

Όπως παρατηρεί ο κ. Μήτκας, οι μη ενεργοί φοιτητές μπορούν να καταταγούν σε διαφορετικές κατηγορίες, με κριτήριο τον λόγο της καθυστέρησής τους.

Ενδεικτικά, υπάρχουν «αιώνιοι» φοιτητές που έχουν δυσκολευτεί με την ύλη του προγράμματος σπουδών, αλλά δεν έχουν χάσει το ενδιαφέρον και την επαφή τους με τα μαθήματα.

Οι λόγοι της καθυστέρησης μπορεί να διαφέρουν σημαντικά, π.χ. αδιαφορία στα πρώτα έτη σπουδών, δύσκολες οικονομικές ή οικογενειακές καταστάσεις, λόγοι υγείας, ανωριμότητα, ελλείψεις του προγράμματος σπουδών ή ακαταλληλότητα διδασκόντων.

«Οπωσδήποτε, η κάθε περίπτωση χρήζει διερεύνησης και κατάλληλης αντιμετώπισης από τα οικεία τμήματα. Τελικά, τα άτομα αυτής της κατηγορίας θα αποφοιτήσουν σε αρκετά μεταγενέστερο χρόνο, κάτι που επηρεάζει αρνητικά τον μέσο χρόνο λήψης πτυχίου για το συγκεκριμένο τμήμα.

Τα δεδομένα που έχει συλλέξει η ΕΘΑΑΕ για τη μέση διάρκεια σπουδών ανά τμήμα δίνουν μια πρώτη εικόνα για τα “δύσκολα” και τα πιο “εύκολα”», παρατηρεί ο κ. Μήτκας.

Από την άλλη, μέσω μιας κατηγορίας «αιωνίων» αναδεικνύεται μια χρόνια στρέβλωση του συστήματος των Πανελλαδικών.

Δηλαδή, καθώς οι υποψήφιοι έχουν τη δυνατότητα να δηλώσουν πληθώρα σχολών, κάποιοι πέρασαν σε κάποιο τμήμα που ήταν πολύ χαμηλά στις επιλογές τους, αλλά κατόπιν έφυγαν για να σπουδάσουν σε ίδρυμα του εξωτερικού.

Σπάνια επανέρχονται ύστερα από χρόνια για να ολοκληρώσουν και το δεύτερο πτυχίο και μόνο αν τους ενδιαφέρει ο τίτλος επαγγελματικά.

Την ίδια στιγμή, μεταξύ των «αιωνίων» είναι κάποιοι που βρέθηκαν να σπουδάζουν σε ένα αντικείμενο που δεν τους ενδιέφερε, έκαναν μια διαφορετική επαγγελματική επιλογή και παράτησαν τις σπουδές τους.

Η πιθανότητα να επανέλθουν είναι ελάχιστη. Σημαντικές συγκεντρώσεις αυτής της κατηγορίας παρατηρούνται σε κάποια προγράμματα των πρώην ΤΕΙ.

Ιδιαίτερα χαρακτηριστικά έχει η κατηγορία των «λιμναζόντων» που σπουδάζουν μια επιστήμη με μεγάλη ζήτηση στην αγορά εργασίας. Αυτοί μπορεί να αρχίσουν να εργάζονται πριν από την ολοκλήρωση των σπουδών τους και να αναβάλλουν διαρκώς τη λήψη του πτυχίου.

Μάλιστα είναι χαρακτηριστικό πως το φαινόμενο τα τελευταία χρόνια παρατηρείται στα τμήματα πληροφορικής και μηχανικών υπολογιστών, που εμφανίζουν ένα σχετικά χαμηλό ποσοστό αποφοίτησης.

Τέλος, υπάρχουν κάτοχοι ενός πτυχίου που εγγράφονται για δεύτερο πτυχίο, αλλά δεν παρακολουθούν με την ίδια ζέση και αργούν να αποφοιτήσουν, αν ποτέ αποφοιτήσουν.

Όπως παρατηρεί ο κ. Μήτκας, «οι αριθμοί αυτής της κατηγορίας μη ενεργών φοιτητών είναι αυξημένοι στα παλαιότερα ιδρύματα του κέντρου και σε σχολές που θεραπεύουν επιστήμες με ειδική γοητεία, όπως η φιλοσοφική, η θεολογική, τα μαθηματικά».

Ο συνολικός αριθμός των μη ενεργών φοιτητών επηρεάζει αρνητικά την εικόνα ενός πανεπιστημίου, όπως αυτή αποτυπώνεται στις διεθνείς αξιολογήσεις.

«Στην πραγματικότητα, όμως, η προσοχή του κάθε ιδρύματος θα πρέπει να στρέφεται προς τους φοιτητές που κάνουν μια ειλικρινή προσπάθεια να πάρουν το πτυχίο τους και χρειάζονται τη στήριξη των καθηγητών τους.

Οι πολιτικές που στοχεύουν στη μείωση του ποσοστού των εγγεγραμμένων αυτής της κατηγορίας αποτελούν μέρος της πολιτικής διασφάλισης ποιότητας του ιδρύματος και αξιολογούνται αναλόγως», παρατηρεί ο πρόεδρος της ΕΘΑΑΕ, τονίζοντας: «Τα ελληνικά πανεπιστήμια θα πρέπει όμως να αναπτύξουν μηχανισμούς διερεύνησης του φαινομένου, παρακολούθησης της πορείας των φοιτητών του και παροχής βοήθειας σε όσους τη χρειάζονται και την επιθυμούν».

Παρότι έως σήμερα τα ΑΕΙ της χώρας δεν μπορούν να διαγράψουν ανενεργούς φοιτητές και γι’ αυτό δεν πρέπει να απολογούνται για τη συσσώρευσή τους, δεν μπορούν να συνεχίσουν σπρώχνουν κάτω από το χαλί το θέμα αποσιωπώντας και τις ευθύνες τους.